1 2 3 4

Een plek met geschiedenis

Vrijstaat Thialf kent een lange historie van onontgonnen land (eind 19e eeuw), ijsclub (begin 20e eeuw), zwembad (1932-1988) en (bouw)speelplaats (1988-nu). Thialf zit in het collectief geheugen van veel (oud) Arnhemmers. Mensen die er hebben gezwommen, gespeeld of er even kind konden zijn. En Thialf maakt ook nu mooie nieuwe herinneringen.

Thialf – maar niet in Heerenveen

In 1811 was er het boek ‘Hedendaagsche vaderlandsche bibliotheek van wetenschap, kunst en smaak’, waarin Thialf als dienaar van Thor werd neergezet, maar daarbij stond niet dat hij sportief en slim was. Verder bestaat er geen enkele Nederlandstalige bron ouder dan 1855 waarin Thialf, schaatsen en de winter met elkaar werden verbonden.
Schaatshistoricus Marnix Koolhaas: ‘Thialf was destijds een vrijwel onbekende figuur uit de Germaanse mythologie, het hulpje van de Scandinavische halfgod Thor, god van de donder.’

De naam komt dan oorsponkelijk uit de Noorse mythologie, maar daarmee houdt de vergelijking op. De winterse Thialf is eerder een figuur uit de Friese mythologie, geboren in 1855 in de hoofden van de schaatspioniers van Heerenveen.

Het moet de Arnhemse ijsclub hebben geïnspireerd toen zij in 1913 IJsclub Thialf oprichtten. De plek voor de IJsclub lag voor de hand: de weilanden in dit ‘Broek’ liepen in de winter onder water. Zodoende kon er geschaatst worden als het vroor. De Molenbeek zorgde voor een natuurlijke grens, het bruggetje diende als entree.

Van ijsbaan naar natuurbad

Als de weilanden in de winter onder water lopen, moeten we er in de zomer een natuurlijk zwembad van kunnen maken, moet men gedacht hebben. Zo werd begin jaren ’30 een zwembad gegraven. Eerst een hout-skelet gebouw en schuine wanden van het bad in een ‘natuurlijk talud’. Zwemmers uit die tijd herinneren zich nog dat je ver uit de kant het water in moest springen omdat je anders je knieën open haalde aan de bitumen wandbekleding.

De stichter van het zwembad was Enka-directeur J.C. Hartogs, die de openingsdag op 11 juni 1932 niet meer kon meemaken omdat hij kort ervoor kwam te overlijden.

Bijzonder aan het bad was het voorverwarmingsbassin van 1300 vierkante meter met een inhoud van 550 kubieke meter. Elke dag werd het water in het grote zwembad gedeeltelijk ververst uit dit verwarmde bassin waardoor het zwemwater steeds een aangename zwemtemperatuur had. (bron: Peter Bloemendaal)

Het was een van de voornaamste redenen waarom het zwembad door de jaren heen altijd druk werd bezocht. De inkomsten die daar uit voortvloeiden, maakten in 1960 een ingrijpende modernisering mogelijk.

Het ging in de jaren daarna nog lang voorspoedig met de aantallen bezoekers. Eind jaren 70 zat de klad er echter in en dat werd met het jaar erger. Dat had uiteindelijk tot gevolg dat in begin 1981 de eerste berichten doorsijpelden dat Zwembad Thialf door de gemeente gesloten zou gaan worden.

Dit gerucht was aanleiding voor zwemmende actievoerders om volop te protesteren tegen die mogelijke sluiting. Ook de zwemverenigingen die veelvuldig van het bad gebruikmaakten, Neptunus en Esca, lieten duidelijk weten niet gecharmeerd te zijn van dit plan.

De actievoerders lieten in maart 1981 hun ongenoegen onder meer blijken met grote spandoeken bij de ingang van het bad. Alle protesten mochten uiteindelijk niet baten: het zwembad werd in 1988 gesloten. In het toegangsgebouwtje was rond 2009 een tijd de studio van RTV Arnhem gevestigd.

Het zwembad werd gedempt en met een asfaltlaag bedekt. Er ontstond een ‘bouwspeelplaats’ waar buurtkinderen konden huttenbouwen met pallets. Of het asfalt kon je prachtig (leren) fietsen. In 1988 werd het terrein feestelijk geopend met een fanfare.

De jubilerende Dullertsstichting

In 2008 schrijft de dan 125 jarige Dullertsstichting een prijsvraag uit om een nieuwe entree voor de Bouwspeelplaats te ontwerpen. Richard Derks en Erik Vos winnen met de visie ‘Grenspost voor de Vrijstaat Thialf’. Een plan om de Vrijstaat weer te herontdekken. Want iedereen was het een beetje vergeten, hoe mooi het hier vroeger was. Met een nieuwe vlag, een grondwet, een koekje, een volkslied – alles gemaakt en geschreven door de lokale bevolking van de Vrijstaat – blazen zij een nieuw leven in deze lang verborgen plek in Arnhem. Alles daarover kun je lezen op deze website.